Uczestnicy projektu: Jakub Ciesielski, Przemysław Marciniak, Mateusz Michalski, Kacper Skubik

Anglia

Symbol roślinny Anglii

Anglia - w przeszłości samodzielne królestwo, obecnie największa i najludniejsza część składowa Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Historia Królestwa Anglii obejmuje okres od inwazji Normanów w roku 1066 i podboju południowo-wschodniej części wyspy Wielka Brytania, aż do utworzenia, na podstawie Aktu Unii z roku 1707, Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii. W tym okresie władza w królestwie wielokrotnie przechodziła z rąk do rąk, ale głównymi dynastiami rządzącymi były dynastie Plantagenetów, Tudorów i Stuartów. Anglię zamieszkuje 83% całkowitej populacji państwa. Region zajmuje dwie trzecie wyspy Wielkiej Brytanii i posiada granice lądowe z Walią na zachodzie i Szkocją na północy. Wyspa oblewana jest przez Morze Północne, Morze Irlandzkie, Ocean Atlantycki i Kanał La Manche. Stolicą Anglii jest Londyn, natomiast jej patronem - święty Jerzy.

Hymn: Brak. Jako część Zjednoczonego Królestwa - "God, Save the Queen"

Język urzędowy - angielski

Stolica - Londyn

Ustrój polityczny - monarchia parlamentarna

Typ państwa - część Wielkiej Brytania

Głowa państwa - Królowa Elżbieta II

Jednostka monetarna - Funt szterling (GBP, L)

Religia dominująca - anglikanizm

Położenie

Anglia obejmuje południowo-wschodnią część wyspy Wielkiej Brytanii. Od północy graniczy ze Szkocją, a od zachodu z Walią. Od kontynentalnej części Europy oddzielona jest Kanałem La Manche (English Channel) i Morzem Północnym.

Ustrój

Anglia, w odróżnieniu od innych krajów Wielkiej Brytanii, nie posiada własnego parlamentu i pozostaje pod juryzdykcją parlamentu brytyjskiego. W ten sposób deputowani pochodzący spoza Anglii mogą mieć wpływ na wewnętrzne sprawy tego kraju. Anglia dzieli się na 9 jednostek administracyjnych (regionów). Poza Londynem, który posiada wybieralnego burmistrza (Mayor) i zgromadzenie (London Assembly), regiony nie posiadają władz wybieranych w wyborach bezpośrednich.

System prawny

System prawny Anglii dzieli się na prawo ustawowe (statutory law) i prawo precedensowe (case albo common law). Pierwsze składa się z szeregu różnych aktów prawa stanowionego, w szczególności ustaw (statutes). Jednak co istotne w Anglii nie ma konstytucji w sensie formalnym, tzn. nie istnieje szczególny akt prawny o randze ponadustawowej, co jest typowe dla krajów Europy kontynentalnej i USA. Z kolei angielskie prawo common law jest tworzone na podstawie rozstrzygnięć uprzednio przyjętych we wcześniej wydanych wyrokach sądowych, które noszą miano precedensów.

Krótka historia

Po wycofaniu się na początku V wieku rzymskich legionów, na Wyspy Brytyjskie przybyły (około 450 roku) ludy germańskie: Anglowie, Sasi i Jutowie, którzy dość szybko zorganizowali w Brytanii pogańskie królestwa patrymonialne. Obok nich żyła, jeszcze zromanizowana ludność celtycka, ale poza Walią, Szkocją i Kornwalią narzucono jej mowę i zwyczaje najeźdźców. W końcu VIII stulecia Anglię zaczęli najeżdżać i podbijać Normanowie. W drugiej połowie IX wieku skuteczny opór potrafił im stawić jedynie Alfred Wielki, władca królestwa Wessexu, który zjednoczył Anglosasów.

Alfred Wielki był pierwszym królem angielskim, a jego następcy podobnie jak on sam, rządzili zjednoczonym krajem (z wyjątkiem leżących na północy koloni duńskich, zwanych Danelaw). Zachowała się moneta z ówczesnej mennicy londyńskiej opatrzona łacińskim napisem Alfred rex Anglicorum (Alfred król Anglików). Przyjmuje się, że wraz z jej wybiciem skończyła się epoka królestwa Wessex, a rozpoczęły się dzieje Anglii - najstarszej narodowej monarchii europejskiej.

Potomkowie Alfreda nie dorównywali mu zdolnościami Po ofensywie Duńczyków w 1016 roku i wygnaniu Edwarda Wyznawcy, ostatniego przedstawiciela dynastii z Wessexu, Anglia stała się częścią duńskiego imperium króla Kanuta Wielkiego. W 1066 roku doszło do inwazji Normanów z Normandii w północnej Francji, na której czele stanął Wilhelm Zdobywca. Jego zwycięstwo w bitwie pod Hastings doprowadziło do zrzucenia Anglosasów ze szczytu drabiny społecznej i zastąpienia ich Normanami. Gdy ci z biegiem czasu utracili swe ziemie na kontynencie, ich dynastia królewska i arystokracja nabrały angielskiego charakteru.

Aby wzmocnić władzę królewską, Wilhelm Zdobywca obsadził istniejące jednostki terytorialne, zwane hrabstwami zaufanymi urzędnikami (szeryfami), którzy zbierali podatki oraz sprawowali sądy. Jednocześnie zobowiązał wszystkich rycerzy do wierności wobec króla. Wilhelm ogromną wagę przywiązywał do sprawnego funkcjonowania systemu podatkowego. Temu właśnie zawdzięczamy stworzony w 1085 roku kataster (spis) podatkowy, znany jako Domesday Book (ang. Księga Dnia Sądu Ostatecznego). Stanowi on nieocenione źródło do poznania stosunków społecznych i gospodarczych kraju. Spis musiał być niezwykle dokładny, skoro współczesny jemu kronikarz zanotował nieco ironicznie i z wyrzutem: Badania przeprowadzono z taką drobiazgowością, że (wstyd o tym pisać, chociaż król nie uważał tego za wstydliwe) nie było ani jednego jarda ziemi, ani jednego wołu, ani krowy, ani świni, która by nie została zapisana w sprawozdaniu.

Podbój Walii, kraju górzystego i podzielonego w wiekach średnich na mnóstwo małych posiadłości, dokonał się ostatecznie w roku 1282, za panowania Edwarda I. Dwa lata póŸniej statut z Rhuddlan przyłączył Walię do korony angielskiej. Aby uspokoić ludność walijską, urodzony na tej ziemi przyszły król Edward II otrzymał tytuł księcia Walii, czym zapoczątkował tradycję nazywania tak najstarszych synów panującego monarchy. Unia administracyjna nastąpiła ostatecznie w roku 1536.

Londyn

Miasto w południowo-wschodniej części Wielkiej Brytanii, stolica tego państwa, a także stolica Anglii. Położony nad Tamizą, jest trzecim największym miastem Europy (po Moskwie i Stambule, przed Paryżem), jest także największym miastem Unii Europejskiej i jednym z większych miast świata zarówno w skali samego miasta jak i aglomeracji. Liczba mieszkańców Londynu (w granicach tzw. Greater London) wynosi ok. 7,6 mln (2007) na obszarze 1 607 km2; cała zaś aglomeracja londyńska, łącznie ze wszystkimi przyległymi miastami (od Tonbridge na południowym wschodzie po Windsor na północnym zachodzie) liczy ok. 20 mln mieszkańców (obszar tzw. megalopolis). Około 20% mieszkańców pochodzi z Azji, Afryki i Karaibów. Współczesny Londyn jest największym centrum finansowym świata (od 2006 przed Nowym Jorkiem). Tutaj dokonuje się 30% światowego obrotu walutami i 40% światowego obrotu Euroobligacjami. W Londynie usytuowanych jest kilkaset banków, największa giełda w Europie (trzecia na świecie), liczne towarzystwa ubezpieczeniowe i inwestycyjne. Londyn jest także ogromnym ośrodkiem medialnym.

Ciekawsze miejsca w Londynie, warte zobaczenia:

Tower of London - historia "Pałacu i Twierdzy Jej Królewskiej Mości" jest bardzo ciekawa. Od swojego powstania zdążyła być fortecą obroną, więzieniem i pałacem, a legenda mówi, że wyniesienie się kruków z Tower of London będzie oznaczać upadek Zjednoczonego Królestwa.

Tower of London

Katedra świętego Pawła - podwalinami tej budowli są gruzy spalonej podczas wielkiego pożaru w Londynie w 1666 roku rzymskiej świątyni, która powstała w tym miejscu ku czci cesarza Klaudiusza. Budowa trwała 35 lat i została zakończona w 1710 roku. Ma ogromne rozmiary - 220x110m.

Katedra świętego Pawła

Big Ben - Został otwarty 7 września 1859 r. Jest to znana powszechnie wieża zegarowa, sam dzwon ma wagę bagatela - 13.8 tony i jest największym zegarem, jakim może pochwalić sie Anglia. Każda z 4 tarczy ma 7,5 metra średnicy, wskazówki - 4,25 metra.

Budynki Parlamentu Brytyjskiego nad rzeką Tamizą

Opactwo Westminsterskie - jest kompleksem budowli, położonych nad Tamizą. Znajdują się tu m.in. neogotycki Pałac Westminsterski będący siedzibą Parlamentu, wieża ze słynnym zegarem Big Ben, średniowieczny kościół św. Małgorzaty oraz słynne opactwo Westminster Kompleks ten do XVI wieku był rezydencją królewską, wówczas to umiejscowiono w nim Izbę Lordów i Izbę Gmin. Najstarszym budynkiem Parlamentu jest Westminster Hall. Pierwsze posiedzenie angielskiego Parlamentu odbyło się w 1265 r Opactwo Westminsteru ściśle związane jest historią Anglii: od czasów Wilhelma Zdobywcy (1065) koronuje się tu władców kraju, używając tronu koronacyjnego z 1307 roku. Znajdują się tu groby królewskie oraz groby i tablice pamiątkowe najwybitniejszych angielskich twórców, uczonych i polityków. Łącznie na terenie opactwa spoczywa około 3300 zmarłych.

Opactwo Westminsterskie - miejsce koronacji i innych ważnych uroczystości

Trafalgar Square - jest to plac, który znajduje się w centralnym Londynie. Budowa została rozpoczęta w 1829 roku. 14 lat później na środku ustawiono 55 metrową Kolumnę Nelsona. Będąc na Trafalgar Square warto przyjrzeć się chociażby fontannom sir Lutyensa.

Trafalgar Square

The British Museum - założono je w 1753 roku. Obecnie zgromadzonych jest w nim ponad 6 milionów eksponatów; zalicza się do jednych z największych muzeów świata. Wszystkich eksponatów nie można jednak oglądać, ponieważ z braku miejsca przechowuje się ich część w podziemiach.

The British Museum

Muzeum Historii Naturalnej - to właśnie tutaj znajduje się galeria dinozaurów i również tutaj, można prześledzić ewolucję człowieka (potwierdzającą teorię Darwina).

Muzeum Historii Naturalnej

Greenwich - jest dzielnicą Londynu, w której znajduje się zbudowane przez Króla Karola II dawne Królewskie Obserwatorium. Przez to właśnie obserwatorium przebiega południk zerowy, zostało jednak przeniesione z uwagi na bliskość centrum miasta (co utrudniało obserwacje).

Greenwich - południk zerowy

Wimbledon - kort, na którym odbywa się jeden z turniejów Wielkiego Szlema - mistrzostwa Anglii, uznawane nieoficjalnie jako mistrzostwa świata na kortach trawiastych.

Hyde Park - rozciąga się na obszarze 2,5 kilometra kwadratowego. Powstał w 1536 roku. Jego założycielem jest Henryk VIII. Przed północno-wschodnim rogiem parku znajduje się przeniesiona w 1851 roku z Pałacu Buckingham brama... czegoś tam nie dopatrzono i okazało się, że jest za wąska dla królewskiej karety, dla tego właśnie trafiła przed Hyde Park.

Buckingham Palace - jest oficjalną rezydencją brytyjskich monarchów i jednocześnie największym na świecie pałacem królewskim wciąż pełniącym swą pierwotną funkcję. Oficjalna londyńska rezydencja królowej. Na placu przed pałacem od 1913 roku stoi pomnik królowej Wiktorii. Pałac został wybudowany w 1703 jako rezydencja miejska Księcia Buckingham. W roku 1761 król Wielkiej Brytanii Jerzy III wszedł w posiadanie pałacu, który przekształcono w jego rezydencję prywatną. W ciągu kolejnych 75 lat pałac wielokrotnie rozbudowywano, w 1837 ogłoszono go oficjalną siedzibą brytyjskich monarchów. Współcześnie Pałac Buckingham, prócz roli londyńskiej siedziby królowej Elżbiety II i rodziny królewskiej, jest również miejscem uroczystości państwowych oraz oficjalnych spotkań głów państw. Dla Brytyjczyków pałac stanowi symbol Wielkiej Brytanii - tutaj Londyńczycy składali kwiaty po śmierci księżnej Walii Diany.

Buckingham Palace

Most Tower Bridge - przecinający Tamizę stał się symbolem Londynu. środkowa część składa się z dwóch ważących po 1100 ton zwodzonych przęseł mostu podnoszących się w ciągu 90 sekund. Zwieńczone pinaklami wieże oraz pomost kryją mechanizm służący do podnoszenia ruchomych przęseł. Są one unoszone by umożliwić przepłynięcie dużych statków lub z powodu specjalnych okoliczności. W wieżach mostu znajduje się muzeum jego historii, a z górnego pomostu, obecnie otwartego dla turystów roztacza się piękny widok na rzekę Tamizę. Most jest szeroki na 60 metrów, a wysokość przy podniesionych przęsłach - 40 metrów. W swych czasach świetności był otwierany pięć razy dziennie.

Tower Bridge

opracował: Mateusz Michalski

Walia

Symbole roślinne Walii

Polska nazwa Walia jest spolszczoną wersją angielskiej nazwy Wales, która jest germańskim egzonimem pochodzącym od germańskiego słowa "Walha" i oznacza nieznajomego lub cudzoziemca. Słowo "Walha" prawdopodobnie wywodzi się od nazwy celtyckiego plemienia Volcae. Walijczycy z kolei nazywają swój kraj Cymru (wym. Kamri), a siebie Cymry, co w języku starowalijskim znaczy "rodak", "krajan".

Ustrój polityczny

W średniowieczu Walia była niezależnym królestwem, obecnie jest integralną częścią Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.

Podobnie jak Północna Irlandia, Walia nie posiada koącioła państwowego. Anglikański Kościół w Walii (Yr Eglwys yng Nghymru / Church in Wales) został oddzielony od państwa ostatecznie w 1920 roku. Na jego czele stoi arcybiskup Walii.

W 1267 roku Walia weszła w unię personalną z Anglią. W latach 1535 - 1707 stanowiła dominium korony angielskiej a po 1707 została włączona bezpośrednio do Anglii, jako księstwo. W 1964 utworzono specjalne ministerstwo, przy rządzie brytyjskim, do spraw Walii. W 1967 roku język walijski został prawnie zrównany z angielskim. W referendum dotyczącym uzyskania autonomii , które zorganizowano w 1979 roku, idea zyskała jedynie 12% poparcia mieszkańców. W trakcie kampanii wyborczej 1997 roku, lider Partii Pracy, Tony Blair, przedłożył projekt utworzenia Walijskiego Zgromadzenia Narodowego, o szerokich kompetencjach w odniesieniu do spraw wewnętrznych. W referendum projekt otrzymał 50,3% poparcia głosujących mieszkańców Walii.

W wykonaniu wyborczych obietnic, labourzystowski parlament uchwalił w 1998 roku Government of Wales Act 1998, mocą którego utworzone zostało Walijskie Zgromadzenie Narodowe (wal. Cynulliad Cenedlaethol Cymru, ang. National Assembly for Wales); świadomie zrezygnowano z terminu parlament, dla podkreślenia mniejszego zakresu autonomii. Wyrazem tego stał się choćby fakt iż walijskie Zgromadzenie nie było władne samo ustalić własnej ordynacji wyborczej, lecz czynił to minister rządu brytyjskiego. Także szczegółowy zakres kompetencji Zgromadzenia był determinowany przez rozporządzenie monarchy brytyjskiego , a więc de facto przez brytyjski rząd, przy czym zastrzeżono iż projekt takiego rozporządzenia musi uzyskać zgodę każdej z izb Parlamentu Zjednoczonego Królestwa; nadto późniejsza zmiana zakresu kompetencji wymagała również zgody Zgromadzenia. Organ ten nie powoływał jednak żadnej odrębnej egzekutywy, zaś jego kompetencje zostały ukształtowane głównie jako wykonawcze. W praktyce ukształtował się jednak zwyczaj wyłaniania specjalnego komitetu wykonawczego, stanowiącego w swej istocie komisję Zgromadzenia.

Pierwsze wybory do Walijskiego Zgromadzenia Narodowego odbyły się 2 maja 1999 roku.

Na skutek opracowanego w 2002 roku przez Zgromadzenie raportu Better Governance for Wales, uchwalono Government of Wales Act 2006, który znacząco wzmocnił pozycję autonomicznych organów Walii. Lokalne prawo wyborcze, jakkolwiek poddane nadal rozstrzygnięciom rządu brytyjskiego, zostało nieco dokładniej sprecyzowane w samym akcie. Utworzona została - na wzór Szkocji - odrębna walijska egzekutywa z Pierwszym Ministrem (wal. Prif Weinidog, ang. First Minister) na czele, powoływanym przez monarchę, ale na wniosek Zgromadzenia. Samo Zgromadzenie stało się w ten sposób przede wszystkim organem prawodawczym, co znalazło swój oddźwięk w zmianie zasad legislacji - Zgromadzenie zostało wprost upoważnione do uchwalania "instrumentów" Walijskiego Zgromadzenia Narodowego (wal. Mesurau Cynulliad Cenedlaethol Cymru, ang. Measures of the National Assembly for Wales), podlegających królewskiej sankcji i stanowišcych formalne źródło prawa, choć w zakresie legislacji wykonawczej (odpowiednik polskich rozporządzeń), przy zastrzeżeniu supremacji Parlamentu Zjednoczonego Królestwa. Pozostawiono wyżej opisany mechanizm zakreślania kompetencji Zgromadzenia w drodze rozporządzeń królewskich z tą zmianą, że zgodę Zgromadzenia na modyfikację uznano za obligatoryjną w każdej sytuacji.

Całkowitą nowością jest potencjalna możliwość uchwalania przez Zgromadzenie aktów (tj. ustaw - wal. Deddfau Cynulliad Cenedlaethol Cymru, ang. Act of National Assembly for Wales), wymagających formalnej sankcji królewskiej, analogicznie do aktów Parlamentu Zjednoczonego Królestwa. Wykonywanie tej kompetencji uzależnione jest jednak od wyniku referendum, które będzie musiało zostać przeprowadzone na terenie Walii na podstawie królewskiego rozporządzenia. Rozporządzenie to zostanie wydane na zaakceptowany przez obie izby Parlamentu Zjednoczonego Królestwa wniosek Zgromadzenia. Pozytywny wynik referendum spowoduje wygaśnięcie kompetencji do uchwalania obecnych instrumentów. Nawet w razie uzyskania przez Zgromadzenie kompetencji w zakresie władzy ustawodawczej, supremacja Parlamentu Zjednoczonego Królestwa zostanie zachowana.

Geografia

Walia leży nad Morzem Irlandzkim w południowo-zachodniej części wyspy Wielka Brytania. Od wschodu granica lądowa z Anglią, od południa - morska przez Kanał Bristolski.

Powierzchnia Walii jest wyżynno-górzysta, prawie całą powierzchnię zajmuje pasmo Gór Kambryjskich z najwyższym szczytem - Yr Wyddfa/Snowdon, 1 085 m n.p.m.

Klimat umiarkowanie ciepły, wybitnie morski o chłodnych latach i łagodnych zimach. Ze średnią temperaturą w styczniu na północy to +4 °C, na południu +6 °C, w lipcu na północy +13 °C i +16 °C na południu. średnia roczna suma opadów ok. 1 000 mm, na zachodnich zboczach gór opady dochodzą nawet do 1 800 mm i więcej.

Roślinność

Głównie trawiasta, występują liczne wrzosowiska, a w środkowej Walii lasy.

Główne rzeki: Gwy/Wye (dł. 210 km), Wysg/Usk (90 km), Hafren/Severn (354 km), Tywi/Towy (108 km) i Dyfrdwy/Dee (110 km).

Największe miasta: Caerdydd/Cardiff (324,8 tys. mieszk.), Abertawe/Swansea (228,1 tys.), Casnewydd/Newport (140,2 tys.), Rhondda (72,4 tys.), Y Barri/Barry (47,9 tys.)

Główne porty morskie: Caergybi/Holyhead, Abergwaun/Fishguard, Abertawe/Swansea, Aberdaugleddau/Milford Haven, Caerdydd/ Cardiff

Parki narodowe: Eryri/Snowdonia, Arfordir Sir Benfro/Pembrokeshire Coast, Bannau Brycheiniog/Brecon Beacons.

Gospodarka

Przemysł skupiony jest w południowo-wschodniej Walii na wybrzeżu Kanału Bristolskiego, w tzw. Zagłębiu Południowowalijskim (południowowalijskie zagłębie węglowe było w końcu XIX w. jednym z największych w świecie producentów węgla kamiennego, również do lat 70. jednym z najważniejszych w Wielkiej Brytanii). Wydobycie węgla kamiennego, przemysł metalurgiczny (hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych jak aluminium, miedź, cyna, nikiel), przemysł petrochemiczny (rafinerie w Milford Haven i Swansea), elektrotechniczny, maszynowy, metalowy, chemiczny, włókienniczy i spożywczy. Współcześnie przemysł ciężki odgrywa coraz mniejszą rolę, gospodarka Walijska (jak i całej Wielkiej Brytanii) obecnie skupia się na sektorze usług.

Pomimo iż większość powierzchni Walii zajmują tereny rolno-hodowlane (grunty orne zajmują ok. 20% powierzchni Walii) z dominacją hodowli bydła i owiec, rolnictwo jednak nie odgrywa istotnej roli w gospodarce Walii.

Podział administracyjny Walii

Od 1996 roku Walia jest podzielona na 22 jednostki administracyjne (unitary authorities):

9 hrabstw (counties)

10 hrabstw miejskich (county boroughs)

3 miasta (cities)

Historia

Pierwotna ludność Walii pozostawiła po sobie wielkie budowle megalityczne. Później obszar ten zajęli Celtowie. Rzymianie okupowali obszary Walii od I do V wieku n.e. Pomimo późniejszych najazdów Jutów, Anglów i Sasów, Walia zachowała swš odrębność. W tym czasie powstało na terytorium Walii kilka państw, z których najpotężniejszymi były Królestwo Gwynedd i Królestwo Powys. W VIII wieku n.e. plemiona walijskie zdołały się obronić przed sąsiedzką inwazją Anglosasów. Kiedy jednak Anglię najechał Wilhelm Zdobywca (1066), jego normańska armia wdarła się do Walii i rozpoczęła okupację. W 1218 książę Gwynedd zdołał zjednoczyć ziemie walijskie i przybrał tytuł księcia Walii. W 1282 roku dokonała się ostateczna aneksja Walii przez Anglię. W 1301 roku król Edward I nadał swemu synowi, Edwardowi II, tytuł księcia Walii, w geście, który miał świadczyć o jedności i związkach między nią i Anglią. Tytuł księcia Walii przysługuje tradycyjnie najstarszemu synowi brytyjskiego władcy, będšcemu następcą tronu Zjednoczonego Królestwa.

W 1400 roku walijski książę Owain Glyndwr wzniecił powstanie przeciwko Anglii, usuwając Anglików z większości terenów Walii w zaledwie cztery lata. W 1410 powstanie zostało stłumione. W 1485 roku królem Anglii został Henryk VII. Jako Walijczyk i pierwszy władca z rodu Tudorów uczynił rządy Anglii bardziej tolerancyjnymi dla Walijczyków. Jego syn, Henryk VIII połączył Anglię i Walię unią w roku 1536.

XIX-wieczna rewolucja przemysłowa zmieniła oblicze Walii, zagrażając tradycyjnemu sposobowi życia walijskich farmerów i pasterzy. Obecnie odradzający się walijski język i kultura wzmocniły poczucie jedności narodowej Walijczyków, czemu sprzyja polityka Wielkiej Brytanii w ostatnich latach. Flaga Walii nazywa się The Dragon of Cadwallader.

W roku 1999 Walia otrzymała autonomię i prawo do własnego parlamentu.

Walia, to nie tylko miejsce idealne dla ludzi lubiących spędzać wakacje w pięknych miejscach, którzy nie lubią upałów. Walia, oprócz pięknych widoków i starych zamków, może szczycić się wieloma sławnymi Walijczykami. Są to ludzie, którzy stali się sławni nie tylko w Walii, czy Europie, ale na całym świecie.

Jednym z nich jest słynni historyk Norman Davies. Choć urodzony w Bolton, w północnej Anglii, w 1939 r., z pochodzenia jest Walijczykiem. Jego życiorys ma także polskie wątki. Tu taj studiował, na Uniwersytecie Jagiellońskim, związany jest z Krakowem, ma honorowe obywatelstwo kilku polskich miast. Davies znany jest z monumentalnych dzieł historycznych, w których, porusza wiele intrygujących i niekiedy drażliwych tematów.

Kolejną sławą jest, nieżyjący już, walijski poeta i pisarz Dylan Thomas. Przyszedł on na świat w 1914r., w mieście Swansea. Wydał kilka tomów poezji, książek, scenariuszy filmowych i teatralnych. W Walii, na świat przyszło także kilkoro znanych i cenionych na całym świecie muzyków.

W mieście Swansea, w 1951 r., przyszła na świat Gaynor Hopkins, która znana jest bardziej jako Bonnie Tyler. Jej charakterystyczny głos o chropowatej barwie zna cały świat, a jej przeboje, jak choćby Total Eclipse Of The Heart, nucą miliony fanów.

Walijczykiem z pochodzenia jest także piosenkarz Tom Jones, znany z takich przebojów jak She's A Lady, czy z duetu z Mousse T, Sex Bomb.

Walijskimi pochodzeniem może także poszczycić się inny piosenkarz rock and rollowy Shakin'Stevens, który cieszył się największą popularnością w latach 80, a także piosenkarz, muzyk i wokalista zespołu Lostprophets Ian Watkins.

W Walii przyszło na świat także kilka hollywoodzkich gwiazd. W Swansea urodziła się Caterina Zeta-Jones, aktorka filmowa, zdobywczyni Oscara za drugoplanowš rolę w filmie Chicago. Posiadaczem Oscara jest także, urodzony w Port Talbot aktor Anthony Hopkins, który zasłynął jako odtwórca roli Hannibala Lectera w filmie Milczenie Owiec.

Z Walii pochodzi także dwóch innych znanych aktorów, nieżyjący już Richard Burton oraz Christan Bale, a także znany z filmu Władca Pierścieni John Rhys-Davies.

Do grona sławnych Walijczyków należy zaliczyć także znanych sportowców, piłkarze Ryan Giggs i Ian Rush, a także pilot rajdowy Phil Mills.

Jezioro Liynnail Mymbyr

Zamek Caernarfon

Zamek w Beaumaris

Zamek w Harlech

Katedra w St. David

Most Telforda, zawieszony na stalowych linach

Góra Snowdon - najwyższy szczyt Walii (1085m), położony w Gwynedd

opracował: Kacper Skubik

Szkocja

Symbol roślinny Szkocji

Szkocja - dawniej niezależne królestwo, obecnie część składowa Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Obejmuje północną część wyspy Wielkiej Brytanii oraz Hebrydy, Orkady i Szetlandy. Od południa graniczy z Anglią. Krajobraz w przeważającej części wyżynny i górski. Klimat umiarkowanie ciepły, wybitnie morski.

Na północy Szkocji Góry Kaledońskie i Grampiany, na południu Wyżyna Południowoszkocka. W centrum niewielka Nizina Środkowoszkocka skupiająca większą część ludności.

Patronem Szkocji jest Święty Andrzej. Kwiatem charakteryzującym Szkocję, jako region zaliczany do Wielkiej Brytanii, jest popłoch pospolity. W 2005 r. 42% ludności Szkocji należało do kalwińskiego Kościoła Szkocji, który jest od 1560 r. Kościołem narodowym. Kościół Szkocji nie jest kościołem państwowym (od 1921 roku), a "narodowym" (national church), a zatem Szkocja ma formę pośrednią między rozdziałem kościoła od państwa (Walia, Irlandia Północna), a kościołem ustanowionym jak w Anglii.

Szkocja jest zamieszkana co najmniej od V tysiąclecia p.n.e. Od początku była obszarem, na którym dochodziło do konfrontacji różnych kultur i ludów (Piktowie, Celtowie, Normanowie, Rzymianie, Anglowie), jednakże jej dzika przyroda zawsze stawała po stronie aktualnych władców tych ziem.

Walki o wpływy w Szkocji ciągną się przez całą jej historię. Z czasem Szkocja została połączona z Anglią, najpierw unią personalną, gdy Jakub VI z dynastii Stuartów zasiadł na tronie angielskim po śmierci Elżbiety I, potem zaś unią realną w 1707, kiedy powstało Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii.

Jako jednolity organizm społeczny i gospodarczy, istnieje od IX w., kiedy to Kenneth MacAlpin władca celtyckiego królestwa Dalriady, zdobył koronę królestwa Piktów (jego matka pochodziła z piktyjskiego rodu królewskiego) jednocząc oba państwa.

W końcu XIII wieku Szkocja została najechana przez Anglików, po czym na 2 wieki odzyskała suwerenność, mimo coraz większych angielskich wpływów. W 1297 wybuchł bunt Williama Wallace, a w 1314 Robert I Bruce został uznany za faktycznego króla Szkocji (po bitwie pod Bannockburn). Od 1603 Szkocja i Anglia miały wspólnego władcę (unia personalna), a od 1707 wspólny parlament. Szkoci nigdy nie pogodzili się z angielską dominacją, co wraz z poparciem dla legitymistycznej dynastii Stuartów doprowadzało wiele razy do powstań.

W maju 1999 Szkoci wybrali swój własny parlament, w odpowiedzi na referendum z 1997, w którym chęć posiadania własnej władzy ustawodawczej wyraziło 75% głosujących.

Powołanie pierwszego od trzech stuleci szkockiego parlamentu było możliwe dzięki polityce brytyjskiego premiera Tony'ego Blaira, który realizując swe obietnice przedwyborcze znacznie złagodził politykę w stosunku do części składowych Wielkiej Brytanii.

W 2007 premier rządu szkockiego, Alex Salmond ze Szkockiej Partii Narodowej przedstawił projekt ustawy o przeprowadzeniu referendum niepodległościowego, które miałoby umożliwić odłączenie się Szkocji od Wielkiej Brytanii.

Niejako zapowiedzią tej zmiany polityki był zwrot Szkocji (1996) kamienia koronacyjnego dawnych królów szkockich, który od siedmiu stuleci służył też królom brytyjskim i jako taki przechowywany był w Anglii.

Szkocja jest obok Irlandii centrum przemysłu whisky. Ważnym elementem gospodarki jest rybołówstwo i wydobycie ropy naftowej z dna Morza Północnego. Siedzibą wielu kompanii naftowych jest Aberdeen. Przemysł skupiony jest w centralnej części kraju, na terenach Niziny Środkowoszkockiej i na wschodnim wybrzeżu. Rozwinięty jest przemysł metalurgiczny (hutnictwo żelaza i aluminium), elektrotechniczny, elektroniczny, maszynowy, chemiczny, włókienniczy, papierniczy i spożywczy. Urodzajne tereny rolnicze ciągną się od pasa centralnych nizin, poprzez wschodnie wybrzeże, aż do Fraserburgha. Uprawia się głównie jęczmień i owies.

Szkocja posiada własne banknoty i monety emitowane przez trzy szkockie banki. Obowiązującą walutą jest funt szterling. Funtami szkockimi płacić można na terenie całej Wielkiej Brytanii jednakże poza jej granicami nie zawsze są honorowane.

Obecnie Szkocja posiada 10 miast o ludności przekraczającej 45 tys. osób. Dla porównania, 70 lat temu w Szkocji istniało 1 miasto z ludnością powyżej 500 tys., 3 miasta z ludnością 100-500 tys., 3 miasta z ludnością 50-100 tys., 15 miast z ludnością 20-50 tys. i 19 miast 10-20 tys.

MIASTA: Glasgow, Edynburg, Aberdeen, Dundee, Paisley, East Kilbride, Inverness, Hamilton, Cumbernauld, Greenock

Zamek w Edynburgu

Dudy, kilt i whisky to najbardziej znane produkty szkockiej kultury. Dudy pochodzą z Azji Mniejszej, mają jednak w kulturze Szkocji szczególne znaczenie i kojarzone są właśnie z nią. Kilt jako męska spódnica znany był już w czasach podbojów rzymskich na Wyspach brytyjskich. Charakterystyczny materiał, z którego wykonany jest kilt, zwany jest tartanem. Słowo to wywodzi się z francuskiego "tartanie" i oznacza po prostu tkaninę w kratę. Każdy z klanów szkockich ma swój unikatowy wzór kiltu. Whisky - jest kwestią sporną pomiędzy Szkotami a Irlandczykami - do dziś nie wyjaśnione jest bowiem, który z narodów wynalazł ten alkohol.

Szkoccy Królewscy dudziarze

Kilty - narodowe stroje Szkotów

Nie ulega natomiast wątpliwości, iż szkocka whisky znana jest i ceniona na całym świecie. Do najpopularniejszych marek w kategorii blended należą: Johnnie Walker, Teacher's, Whyte & Mackay, Chivas Regal. Mimo że to trunki z tej kategorii są najbardziej rozpowszechnione na świecie, prawdziwym powodem do dumy Szkotów są jednak single malt whisky.

Szkocka kuchnia znana jest z shortbread (maślane pieczywo chrupkie), kidney pie oraz haggis. Haggis to owczy żołądek napełniony mieszaniną złożoną z posiekanych owczych podrobów (serce, płuca i wątroba), płatków owsianych, cebuli i przypraw, zaszyty i ugotowany. Zazwyczaj podaje się go z ziemniakami. Kuchnia szkocka charakteryzuje się sporą ilością potraw zawierających owies. Przykładem może być tu cranachan. Tradycyjne szkockie śniadanie składa się zazwyczaj z owsianki, jajek smażonych na bekonie lub też wędzonych ryb.

Haggis - narodowa potrawa Szkotów

Do innych narodowych rozrywek Szkotów należą: taniec i zawody sportowe.

Narodowy taniec szkocki

Caber Toss - rzucanie kłody (60 kg) - narodowa konkurencja sportowa

Ze Szkocji wywodzą się m.in. zespoły Belle & Sebastian, Wet Wet Wet, Texas, Mogwai, Idlewild, Travis zespół Franz Ferdinand, Biffy Clyro oraz wokalistki Maggie Reilly, Shirley Manson i Annie Lennox oraz Amy Macdonald a także ex-wokalista grupy Marillion - Fish.

Klimat w Szkocji jest umiarkowany morski o dość niestabilnej pogodzie. Szkockie przysłowie brzmi: If you don't like the weather, wait a minute (Jeśli nie podoba ci się pogoda, poczekaj minutę). Szkocja poddana jest dobroczynnemu wpływowi Prądu zatokowego, co czyni tutejszy klimat dużo cieplejszym niż obszary w porównywalnych stopniach szerokości geograficznej jak na przykład Oslo w Norwegii. Temperatury są niższe niż w pozostałych częściach Wielkiej Brytanii, co naturalnie wynika z położenia na północy wyspy. Najniższa zanotowana temperatura w Szkocji wyniosła w styczniu 1982 roku -27,2 °C przy Braemar w górach Grampian Mountains. Temperatury w lecie oscylują około 18 °C. Najwyższa odnotowana temperatura wyniosła 32,9 °C, 9 sierpnia 2003 roku w Greycrook. W zachodniej części jest zazwyczaj cieplej i bardziej deszczowo niż na wschodzie Szkocji. Na zachodzie roczne opady wynoszą około 3000 mm.

W Szkocji znajduje się najwyższy szczyt w Wielkiej Brytanii. Nosi nazwę Ben Nevis. Jego wysokość 1344 m n.p.m.

Ben Nevis - 1344 m - najwyższy szczyt w Szkocji i równocześnie w Wielkiej Brytanii

Fragment muru Hadriana - oddzielał Imperium Rzymskie od Barbarzyńców

Broch na wyspie Mousa - 13 metrowa wieża obronno - mieszkalna z epoki żelaza

Dolina Glencoe

Port w Aberdeen

opracował: Jakub Ciesielski

Irlandia Północna

Symbol roślinny Irlandii

Krótka Historia Irlandii Północnej

Historia Irlandii jest bardzo długa. Domniema się, że sięga ona roku 7 000 p.n.e., a pierwsi osadnicy prawdopodobnie przybyli ze Szkocji i Wielkiej Brytanii.

Irlandia była atakowana przez wiele różnych najeźdźców, m.in. przez Celtów, Wikingów, Normanów i Anglików.

Anglia rządziła Irlandią przez bez mała 800 lat, aż do Powstania Wielkanocnego w 1916 r., kiedy to nacjonaliści ogłosili, że Irlandia jest niezależną republiką.

Według Układu Brytyjsko-Irlandzkiego z roku 1920 Wyspa Irlandii została podzielona na Irlandię Północną (6 hrabstw na północnym-wschodzie wyspy) i Irlandię Południową (pozostałe 26 hrabstw). Większość ludności w tych 26 hrabstwach była wyznania katolickiego, a w 6 hrabstwach północnych - głównie protestanckiego.

W oparciu o Układ Brytyjsko-Irlandzki z roku 1920, w roku 1921 Irlandia Północna została ogłoszona częścią Wielkiej Brytanii posiadającą status brytyjskiego dominium.

Irlandzka Armia Republikańska (IRA) żądała, aby cała Wyspa Irlandia była częścią Wolnego Państwa Irlandzkiego (teraz - Republika Irlandii), natomiast unioniści chcieli, żeby Irlandia Północna pozostała częścią Wielkiej Brytanii.

Katolicy w Irlandii Północnej czuli się dyskryminowani, ponieważ Rząd był kontrolowany głównie przez protestanckich unionistów.

W 1966 r. zaczęły się "konflikty", które doprowadziły do 30 lat zbrojnej walki w Irlandii Północnej.

W 1969 r. Wojsko Brytyjskie wkroczyło na terytorium Irlandii Północnej w celu zapewnienia bezpieczeństwa.

W 1972 r. dokonano najwięcej zbrodni podczas konfliktu zbrojnego w Irlandii Północnej.

W 1985 r. zostało podpisane Porozumienie Brytyjsko-Irlandzkie pomiędzy Zjednoczonym Królestwem a Republiką Irlandii proklamujące, że Irlandia Północna zostanie niezależna od Republiki Irlandii, dopóki taka będzie wola większości mieszkańców Irlandii Północnej.

W 1998 r. głowy państw Wielkiej Brytanii i Republiki Irlandii zawarły Porozumienie Wielkopiątkowe.

W 2005 r. IRA oficjalnie ogłosiła całkowite rozbrojenie.

8 maja 2007 r. dokonano dewolucji (delegowania uprawnień) na rzecz Irlandii Północnej.

Położenie

Irlandia należy do archipelagu Wysp Brytyjskich, jest trzecią co do wielkości wyspą Europy. Jej powierzchnia wynosi 84 406 km2, większa od niej jest Islandia oraz Wielka Brytania. Od północy i zachodu oblewają ją wody Oceanu Atlantyckiego, natomiast na wschodzie i południowym wschodzie oddziela ją od Wielkiej Brytanii Morze Irlandzkie, Kanał świętego Jerzego i Kanał Północny. Linia brzegowa jest bardzo urozmaicona, jej długość wynosi 32 589 km.

Wybrzeże Irlandii Północnej

Klimat

Klimat Irlandii określa się jako typ klimatu umiarkowanego morskiego wilgotnego. Na jego kształtowanie największy wpływ mają napływające z południowego zachodu masy powietrza znad Oceanu Atlantyckiego i łagodząca działalność Prądu Północnoatlantyckiego. średnie temperatury powietrza wahają się między 4 a 7 °C w styczniu i lutym, 14 do 16 °C w lipcu i sierpniu. Najwyższą temperaturę 33,3 °C zanotowano na zamku Kilkenny w hrabstwie Kilkenny 26 czerwca 1887 roku. Najniższą zaś wynoszącą -19,1 °C na zamku Markree w hrabstwie Sligo 16 stycznia 1881 roku. Ilość opadów jest różna: od 760 mm na wschodzie do 2540 mm na zachodnim wybrzeżu. Największe dzienne nasłonecznienie jest w maju i czerwcu i wynosi wtedy 5,5 do 6,5 godziny/dobę.

Zabytki

Ziemie Irlandii Północnej obfitują w bezcenne zabytki pochodzące z różnych etapów historii tego kraju i zachwycają wspaniałymi krajobrazami. W ostatnich latach przyjeżdżało tu znacznie mniej turystów niż do południowej części wyspy. Postępy na drodze do trwałego pokoju w ostatnich latach są dla Irlandii Północnej wielką szansą i nadzieją na stabilizację i rozwój.

Irlandia Północna powstała w wyniku podziału wyspy w 1921 r. Jej sześć hrabstw (obok należących obecnie do Irlandii: Donegalu, Monaghanu i Cavanu) wchodziło w skład Ulsteru, jednego z czterech historycznych irlandzkich królestw.

W XVIII stuleciu, w okresie względnego spokoju, anglo-irlandzka szlachta wznosiła wspaniałe rezydencje, takie jak Mount Steward House czy zamek Coole. W XIX w., dzięki rozwojowi przemysłu stoczniowego i lniarskiego, Ulster cieszył się dobrobytem. Mimo iż okolice Belfastu są uprzemysłowione i gęsto zaludnione, Irlandia Północna ma charakter rolniczy. Są tu też obszary o pięknych krajobrazach, zwłaszcza wybrzeża Antrim, góry Mourne i pojezierze Erne.

Dla większości turystów Belfast jest najlepszym miejscem, by rozpocząć zwiedzanie całej prowincji. W stolicy można podziwiać okazałe wiktoriańskie budynki, nacieszyć się atmosferą pubów i poznać wspaniałe zbiory Ulster Museum. Jednak największe atrakcje turystyczne skupione są wzdłuż wybrzeża. Ciągnie się ono od niezwykłego wulkanicznego krajobrazu Grobli Olbrzyma do Carrickfergus, najlepiej zachowanego w Irlandii zamku Normanów. Leżą tu słynne wiktoriańskie kurorty, takie jak Portstewart, małe rybackie wioski i dziewicze, piaszczyste plaże, jak choćby Benone Strand. Amatorów pieszych wędrówek przyciągają góry Mourne, a wędkarzy i entuzjastów żeglarstwa - urokliwe jeziora, m.in. Lower Lough Erne.

Urokliwe jezioro - Lower Lough Erne.

Londonderry - W 546 r. św. Kolumba Starszy założył klasztor nad brzegiem rzeki Foyle. Miejsce to nazwał Doire, czyli "gaj dębowy". Później przyjęto angielskie brzmienie tej nazwy: Derry. W 1613 r. miasto wybrano na centrum akcji kolonizacyjnej, organizowanej przez londyńskś gildię. W rezultacie otrzymało przedrostek "London", choć większość Irlandczyków nazywa je nadal Derry. Kiedy w 1972 r. oddziały brytyjskie zastrzeliły 13 demonstrantów, trafiło ono na pierwsze strony gazet całego świata. Dziś, gdy zażegnanie konfliktu wydaje się realne, Rada Miejska podjęła wiele uchwał dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego.

Londonderryb - w 1972 r. oddziały brytyjskie zastrzeliły 13 demonstrantów

Katedra św. Kolumny, wzniesiona w XVII w. w stylu "gotyku kolonistów", była pierwszą katedrą zabudowaną na Wyspach Brytyjskich od początków reformacji.

Guildhall - neogotycka siedziba władz miasta stoi między obwarowaniami miejskimi a rzeką Foyle.

Benone Strand - szeroka plaża, najdłuższa w Irlandii, zwana także Magilligan Strand, ciągnie się wzdłuż wybrzeży Londonderry na odcinku 10 km. Ta piękna plaża otrzymała błękitną flagę Unii Europejskiej jako wyraz uznania dla jej wyjątkowej czystości. Najdalej na zachód wysuniętym punktem plaży jest Magilligan Point.

Benone Strand - szeroka plaża, najdłuższa w Irlandii, zwana także Magilligan Strand

Grobla Olbrzyma - Tajemnicza niezwykłość tego miejsca i niebywała regularność jego bazaltowych kolumn sprawiły, że Grobla Olbrzyma stała się przedmiotem licznych legend. Wyłaniające się z morza szare klify, stada rozkrzyczanych mew oraz malownicze wybrzeża sprawiają, że miejsce to jest chętnie odwiedzane.

Bazaltowe skały o niesamowitych kształtach

Grobla Olbrzyma

Okolice Lower Lough Erne obfitują w niezwykłe różnorodne zabytki. Już w czasach przedchrześcijańskich osadnicy wybierali to miejsce ze względu na bezpieczeństwo, jakie gwarantowały tutejsze lasy i zatoki jeziora. Jezioro jest schronieniem dla ptactwa wodnego, m.in. kaczek, perkozów i zimorodków, a obfitujące w pstrągi wody przyciągają wędkarzy. Lough Erne wygląda uroczo zarówno od strony lądu, jak i z łódki. Latem promy i motorówki dowożą turystów do wielu wysp.

Enniskillen - Odwiedzane tłumnie przez turystów Enniskillen leży na wyspie między Upper i Lower Lough Erne. Warto je zwiedzić z powodu pięknego położenia i wspaniałych zabytków. Na zachodnim krańcu miasta wznoszą się mury zamku Enniskillen, którego początki sięgają XV w. Dzisiaj mieści się tu ośrodek dziedzictwa kulturowego i Muzeum Regimentu Inniskilling. Nieopodal stoi Watergate, czyli Brama Wodna zwieńczona dwiema wieżyczkami. Najlepiej ją widać z przeciwległego brzegu rzeki. Dalej na zachód wznosi się gmach założonej w 1618 r. Portora Royal School.

Zamek Enniskillen - na wyspie między Upper i Lower Lough Erne

Belfast jest jedynym miastem w Irlandii, które w pełni doświadczyło potęgi rewolucji przemysłowej. Dzięki zakładom przemysłów: stoczniowego, lniarskiego, tytoniowego i powroźniczego pod koniec I wojny światowej liczba mieszkańców wzrosła niemal do 400 000 osób. świadectwem minionej świetności miasta są imponujące fasady oraz wnętrza banków, kościołów i innych gmachów publicznych. Krwawy konflikt osłabił ekonomicznie Belfast, ale nadal pozostaje on pięknym miastem, które urzeka gości życzliwością mieszkańców.

Belfast - stolica Irlandii Północnej

Z dala od centrum Belfastu jest wiele miłych zakątków, które nie ucierpiały wskutek wojny domowej. Okolice Queen's University, położone na południe od śródmieścia, są bardzo atrakcyjne dla turystów z uwagi na Ulster Museum i ogród botaniczny. Na północy ze szczytu Cave Hill rozciągają się wspaniałe widoki, a ci, którzy interesują się przemysłowymi tradycjami Belfastu, będą zachwyceni spacerem wśród starych basenów portowych i do stoczni Harland and Wolff.

City Hall - duży prostokątny gmach ratusza zbudowany w 1906 r. Bryłę budynku wieńczą cztery wieże w narożach i centralnie umieszczona, kryta miedzianą kopułą, która wznosi się na wysokość 53 m. We wnętrzu zachwyt wzbudza sala posiedzeń rady miejskiej, którą wyłożono dębową boazerią. Przed głównym wejściem stoi posąg królowej Wiktorii, a po stronie wschodniej - sir Edwarda Harlanda, założyciela stoczni, w której zbudowano Titanica.

City Hall - Ratusz miejski zbudowany w 1906 r.

Grand Opera House - Gmach opery w późnowiktoriańskim stylu otworzył swe podwoje w 1894 r. Pełne przepychu wnętrze w 1980 r. zostało przywrócone do dawnej świetności. Gmach opery jest miejscem wielkich wydarzeń kulturalnych, przedstawień teatralnych i koncertów.

Gmach opery w Belfaście w późnowiktoriańskim stylu

Wnętrze opery w Belfaście

opracował: Przemysław Marciniak